انتخاب شما کدام است؟ رواندرمانی و مشاوره میروید یا روانپزشک میروید و دارو میخورید یا کلا بیخیال مشکل و مساله تان میشوید و زندگی سخت و تنگ و پر رنج را انتخاب میکنید؟ عوارض داروهای روانپزشکی را چگونه ارزیابی میکنید؟ شما هم بر این اعتقادید که داروهای روان خواب آور ، چاق کننده و کند کننده هستند و بعد از مدتی آدم ها را معتاد میکنند؟
در این نوشتار میخواهیم به این سوالات بپردازیم و نگاه من (دکتر مصطفی نجم آبادی را به عنوان یک روانشناس و رواندرمانگر بخوانید).
نخست باید بگویم که من روانشناس هستم و روانشناسان قرار نیست که در مورد داروها اظهار نظر کنند. من در مورد داروها ، نحوه کار آنها و عوارض جانبی اطلاعات زیاد ندارم ؛ چراکه پزشک نیستم. این روانپزشکان (متخصصات اعصاب و روان – کسانی که بعد از پزشکی عمومی دوره تخصص روانپزشکی را طی کرده اند.) هستند که در مورد داروها می توانند اظهار نظر کنند و اجازه دارند دارو تجویز کنند و یا میزان داروهای شما را تغییر بدهند. ما روانشناس ها و تراپیست ها اجازه نداریم برای کسی دارو تجویز کنیم یا میزان (دوز) دارویی که او میخورد را کم و زیاد کنیم و همچنین حق نداریم به کسی بگویم که دارو نخور!
اتفاقاً از همین باب است که من (که روانشناس هستم) می خواهم کمی در مورد دارو با شما صحبت کنم. میخواهم به صحبت های کسی که از دارو خوردن افراد سودی نمی برد و شاید اگر بیزینسی بخواهیم نگاه کنیم ضرر هم می کند را هم بشنوید. چرا که هدف ما اینجا ، هدف بیزینس و اقتصادی نیست ، مساله طبابت ، سلامت ، پزشکی ، آرامش و بهبود کیفیت زندگی است. پس بگذارید کمی صادقانه با هم در این باره گفت و گو کنیم.
آیا دارو چیز خوبی است است یا نه؟
تعدادی از روانشناسان هستند که داروهای شیمیایی را دوست ندارند ، داروهای روانپزشکی را قبول ندارند و دلشان میخواهد که مراجعین شان از دارو استفاده نکنند؛ اما من (مصطفی نجم آبادی ، رواندرمانگر و تراپیست) از آن دسته نیستم. من نگاه کمی متفاوتی به این ماجرا دارم ، از نظر من دارو (در این نوشتار منظورم از دارو داروهای روانپزشکی است ، مانند فلوکستین ، ولبان ، رهاکین ، آلپرازولام ، پرانول و …) یک تکنولوژی خوب و اختراعی بی نظیر است که توانسته مشکلات زیادی که پیش روی بشریت بوده است را کم کند.رنج های فراوان انسان های زیادی در طول تاریخ و عرض جغرافیا می توانست با وجود چنین داروهایی از میان برود و اکنون خوش بختانه در زمانه ای که ما نگی میکنیم چنین اختراع ارزشمندی وجود دارد و ما میتوانیم از آن استفاده کنیم.
دارو های روان برای چه افرادی و چه بیماری هایی مفید اند؟
دارو خوردن برای برخی بیماری ها لازم ، لاجرم و غیرقابل انکار هست. برای درمان برخی بیماریهای روانی الزاما می باید دارو مصرف کنیم. کسانی که دچار چنین بیماری هایی شده اند امکان دارد پیش من یا هر روانشناسی دیگری بیایند ، ما تلاشمان را برای او خواهیم کرد اما به او خواهیم گفت که او می بایست از دارو استفاده کند ، در این شرایط می بایست از یک روانپزشک کمک بگیریم تا بتوانید زندگی خود را در شرایط معمول و با کیفیت معمولی جلو ببرید. پس برای برخی بیماریها و برخی اختلالات روان ، درمان دارویی یک جزء جدا ناپذیر از درمان است و در انی گونه شرایط من بر خود وظیفه می دانم که مراجعان را حتماً به یک روانپزشک حاذق ارجاع دهم و از او بخواهم که دارو مصرف کند.
یک نکته مهم در اینجا آن است که من کسی را اجبار به خوردن دارو نمیکنم ، من پیشنهاد می کنم و توضیح میدهم که زندگی شما می تواند چگونه با کمک دارو بهبود پیدا کند و در نهایت این حق انتخاب شماست برای اینکه دارو مصرف کنید یا نکنید. اما به عنوان یک کار حرفه ای من آن را به شما پیشنهاد می کنم.
آیا برای همه بیمار ها یا مراجعان دارو نیاز است؟
اما در مورد اختلالات دیگر چطور؟ آیا برای همه بیمارها یا مراجعان خوردن دارو نیاز است؟ خیر! بسیاری از مراجعین ما هستند که نیازی به دارو ندارند آنها پیش ما آمدهاند و قرار است تلاش کنیم که با کمک رواندرمانی و تکنیک های رواندرمانی و تغییر بخشی از شخصیت آنها زندگی شان را بهبود ببخشیم. برخی از آنها اصولا نیاز به دارو ندارند و دوره توسعه و رشدشان را با جلسات منظم تراپی پیش میبریم. برخی نیز همزمان شدن دارویی سبک با رواندرمانی می تواند به آنها کمک کند. گاهاً به برخی از مراجعینم این پیشنهاد را میکنم که شما میتوانید با کمک دارو به سرعت درمان خود بیافزایید و کیفیت زندگی خود را تا زمانی که پروسه روان درمانی شما کامل شود با دارو بهبود بدهید.
به صورت کلی خوردن دارو حق انتخابی برای شماست. من به عنوان یک روانشناس این حق انتخاب را به شما یادآوری می کنم. البته که نه شما مجبور به انجام آن کار هستید و خوردن یا نخوردن دارو باعث نمیشود که من در مورد شرکت کردن شما در جلسه درمانی قوانین سختگیرانه بگذارم.
در کل با افتخار میگویم که من دشمن دارو نیستم و داروهای روان درمانی را خوب و موثر میدانم. البته در ارجاع به روانپزشک دوست دارم شما را به روان پزشکی ارجاع دهم که تشخیص درست و سریعی داشته باشد و به قولی در دارو دادن کمی خسیس باشد یعنی روانپزشکی که با دارو های کمتری بتواند به شما کمک بکند.
عوارض و آسیب های داروی اعصاب و روان
همه می دانیم که هر دارویی عوارضی دارد. (اصولا مصرف بالای هر ماده ای عوارض دارد ، حتی آب!) اما روانپزشک خوب روانپزشکی است که این عوارض و در کنار آن فایده دارو برای شما را در نظر میگیرد و در دو کفه ترازو مقایسه میکند و اگر میزان فایده دارو برای شما به حد معقولی بیش از عوارض آن باشد آن را به شما توصیه میکند. چنین روانپزشکان خوبی پر ارزش و شاید کمیاب باشند و من تلاش می کنم در صورت نیاز مراجعینم ، آنها را به چنین روانپزشکان ارزشمند و خوبی ارجاع دهم.
در مورد داروهای روانپزشکی یا اعصاب و روان اطلاعات متفاوت و متناقضی در میان مردم وجود دارد. لطفا به این ماجرا نگاه کنید که وقتی درمورد داروهای روانپزشکی حرف میزنیم داریم در مورد تعداد بسیار زیادی از انواع متفاوت داروها صحبت میکنیم و اگر شما یا یکی از عزیزانتان افرادی را میشناسید از داروی روانپزشکی استفاده می کنند و اثرات نامطلوب دیده اند باید ببینیم که از کدام دارو و چه علت استفاده کردند.
داروهای روانپزشکی بسیار متعدد هستند و اثرات بسیار متعددی دارند به طور مثال بدانید که خیلی از داروهای روانپزشکی خواب آور نیستند ، همچنین خیلی از داروهای روانپزشکی چاق کننده نیستند خیلی از داروهای روانپزشکی شما را کند نمیکنند. البته این ها خصوصیات برخی داروهای روان است و شما می توانید با روانپزشک تان نگرانی تان را مطرح کنید و از او در مورد این عوارض بپرسید.
آیا داروهای روان پزشکی اعتیاد آورند؟
تعدادی از داروهای خاص در روانپزشکی اعتیاد زا هستند و میزان نیاز به آنها در صورت مصرف مداوم بالا می رود به صورتی که شما مجبورید تعداد مصرفتان را اضافه کنید ؛ اما این خصوصیت فقط تعداد محدودی از داروها هستند و آن هم در صورتی است که بدون مجوز و بدون اجازه روانپزشک مصرف شوند.روانپزشکان برای اینکه افراد دچار اعتیاد به این دسته نشوند راهکارهای تخصصی خودشان را دارند اما اگر افرادی بدون توجه به دستور پزشک مصرف کننده آن داروهای خاص باشند امکان دارد دچار سوء مصرف مواد شده باشد. اما نکته ای که اینجا میخواهم عرض کنم ان است که تعداد بسیار زیادی از داروها اصلاً چنین اثری ندارند و قطع کردن آنها بسیار ساده است و در عرض یک هفته یا مدت کوتاهی می توان آنها را آرام آرام کم کرد و به انتها رساند (البته با اجازه پزشک) و شما مجبور نیستید که تا آخر عمر داروها را مصرف کنید. اما این ترس یعنی ترس از اعتیاد به داروهای روانپزشکی ، یکی از ترس های مهمیست که باعث شده بسیاری از این اختراع بی نظیر (یعنی دارو) کمبهره باشند و زندگی خود را در شرایطی طی کنند که که حق آنها نیست
دوز دارویی مناسب در مورد افسردگی و اضطراب چگونه است؟
قبل از جواب دادن به این سوال بدانیم که در مورد برخی بیماریها مانند وسواس های ژنتیکی، توهم های دیداری و شنیداری ، بیماری دوقطبی و بیماری های اینچنینی دارو قرار است اثرات خاص خودش را داشته باشد که جای مطالعه بسیار ، خواندن بسیار و شنیدن بسیار دارد در این نوشتارکوتاه با بیماری های اینچنینی کاری ندارم.
اینجا می خواهیم به مساله هایی مثل افسردگی و اضطراب نگاه کنیم. در مورد این مشکلات ، داروی مناسب دارویی است که افسردگی و اضطراب شما را تا حدی پایین بیاورد (نه کاملا از بین ببرد) تا شما بتوانید در پروسه روان درمانی و جلسات تراپی با بخشی از مشکل و علت های درونی آن مواجه شوید و آن را حل و فصل کنید. ما نیاز به دارو داریم تا بتوانیم حجم مشکلمان را تا حد توان شما ، یعنی تا اندازه ای که توان دارید متناسب کنیم و روی مشکل کار کنیم و و حین پیشرفت در رواندرمانی و حل روانی و تجربی افسردگی و اضطراب آرام آرام میزان دوز دارو را کم کنیم تا به بقیه مشکل بپردازیم.
اگر دارو کمتر از میزان مورد متناسب باشد شما توانایی کار کردن روی آن مشکلات را ندارید ، شما غرق در افسردگی و اضطراب غرق شده اید و در مقابل اگر دوز دارو بیش از میزان مورد نیازتان و متناسب تان باشد شما فکر میکنید که نیازی به حل مسائل خودتان دارید و سراغ درمان و سراغ بهبود شخصی نمی روید.
به خاطر همین مهم است که روانپزشک شما یک پزشک حرفه ای و حاذق باشد تا میزان متناسبی از دارو را برای شما تهیه و و تجویز کند تا شما بتوانید در پروسه روان درمانی به ریشه های مشکلات خود پی ببرید و آنها را آرام آرام حل کنید.
نکته : اصولاً یکی از موثرترین درمان ها در حوزه روان ، همزمان شدن دارو درمانی و روان درمانی است و اگر کسی بتواند هر دوی این ها را همزمان پیش ببرد با سرعت خوبی می تواند مشکلاتش را بهبود دهد.